Zelf groenten en kruiden kweken

Zelf groenten en kruiden kweken, het klinkt misschien ingewikkeld, maar dat is het eigenlijk helemaal niet. Zelfs als je geen tuin hebt, kun je op een balkon, vensterbank of een klein terras al heel wat eetbaars kweken. Je hebt er geen groene vingers voor nodig, alleen een beetje aandacht en liefde voor vers eten. We spraken hierover met kok en auteur Wilhelmus Hengstmengel, die al jaren uit eigen tuin kookt. Hij benadrukt dat je met een paar vierkante meter en wat potten al een flinke oogst binnen kunt halen. Zelf kweken is niet alleen gezonder, maar ook goedkoper. En als je het goed aanpakt, levert het je veel meer voldoening op dan een krop sla uit de supermarkt.

Wilhelmus heeft als oud-groenteboer een goed oog voor kwaliteit. Hij weet hoe je planten sterk houdt zonder troep. In zijn tuin komt geen gif aan te pas, en dat proef je. Ja, zijn tomaten hebben soms een butsje of zijn niet allemaal even groot, maar ze smaken echt naar tomaat. En datzelfde geldt voor zijn sla, peterselie, frambozen, basilicum en zelfs mini-appels.

Waar begin je mee?

Wil je zelf beginnen met kweken, dan hoef je geen complete moestuin aan te leggen. Begin klein. Een paar potten op het balkon of de vensterbank zijn al genoeg. Denk aan een bak met sla, een potje bieslook en een tomatenplant tegen de muur. Veel kruiden en groenten doen het prima in potten of bakken.

Zorg dat je potten kiest met een gat onderin, zodat overtollig water weg kan. Gebruik potgrond die geschikt is voor groenten of kruiden, en meng er eventueel wat compost doorheen voor extra voeding. Zet de planten op een plek waar ze minstens vijf uur zon krijgen per dag. De meeste eetbare planten houden van zon.

Basilicum, tijm, rozemarijn en peterselie doen het goed in potten. Sla, rucola en radijsjes zijn snelgroeiende groenten waar je binnen enkele weken al van kunt oogsten. Voor een kindvriendelijk project zijn aardbeien ideaal: ze groeien goed in hangpotten en smaken vers geplukt heerlijk zoet.

Groenten kweken op een balkon.

Een balkon lijkt misschien te klein voor een moestuin, maar dat valt erg mee. Zeker met wat creatief denkwerk kom je een heel eind. Gebruik verticale rekken of hangzakken voor aardbeien of kruiden. Tomaten en komkommers groeien prima in grote potten of kuipen. Zet ze stevig vast, want ze kunnen flink hoog worden.

Kies bij voorkeur voor kleine groentevariëteiten: kerstomaten in plaats van grote vleestomaten, mini-komkommers, of kleine paprika’s. Die hebben minder ruimte nodig, maar geven toch een flinke opbrengst. Gebruik goede voeding, geef regelmatig water en verwijder uitgebloeide bladeren. Zo houd je je balkonmoestuin gezond.

Een handige tip van Wilhelmus: plant basilicum naast tomaten. Die versterken elkaars smaak en houden ook ongewenste insecten op afstand. Hij noemt het ‘culinaire burenhulp’.

Kruiden op de vensterbank.

Heb je geen balkon of tuin, dan kun je nog altijd wat kruiden op de vensterbank kweken. Kies een raam op het zuiden of westen waar voldoende licht binnenkomt. Zet er een rijtje potjes neer met verse kruiden zoals bieslook, dille, munt en koriander. Vergeet niet regelmatig water te geven, maar voorkom dat de wortels nat blijven staan. Kruiden houden van licht vochtige grond, geen natte voeten.

Bieslook en peterselie zijn eenvoudig te kweken uit zaad. Je kunt ook kant-en-klare potjes uit de supermarkt gebruiken, maar die moeten wel meteen verplant worden naar een grotere pot. De plastic potjes waarin ze verkocht worden zijn veel te klein en drogen snel uit.

Munt is een krachtpatser. Zet hem in een aparte pot, anders overwoekert hij al je andere planten. Koriander en dille houden van een koele plek en kun je in het voorjaar en najaar zaaien. In de zomer schieten ze vaak te snel door naar zaad.

Fruit in potten.

Kleinfruit zoals aardbeien, frambozen en bessen kun je uitstekend in potten houden. Zelfs appel- en perenboompjes zijn verkrijgbaar op een dwergonderstam. Die blijven klein, maar dragen wel fruit. Zet ze op een zonnige plek, geef regelmatig water, en bemest in het voorjaar met organische mest.

Frambozen vragen iets meer aandacht: ze maken uitlopers die je moet terugsnoeien. Maar ze geven jaar na jaar heerlijke oogst. Aardbeien kun je het best om de twee jaar vervangen, anders worden ze minder productief. Kies voor doordragende rassen als je graag lange tijd oogst.

Bij het kopen van een fruitstruikje let Wilhelmus altijd op de bloeiperiode en de rijptijd. Door slim te combineren, kun je maandenlang vers fruit van eigen balkon eten.

Zaai zelf, koop slim.

In het voorjaar zie je overal jonge plantjes in de winkel. Dat is handig, maar vaak ook duurder. Wilhelmus zaait bijna alles zelf. Sla, bonen, radijsjes, courgettes: ze ontkiemen snel en groeien gestaag door. Zaaien doe je in kleine potjes of een zaaitray, met zaai- en stekgrond. Zet ze op een warme plek en houd de aarde vochtig.

Na een week of twee tot drie zijn de meeste zaailingen klaar om verspeend te worden, dat wil zeggen: ze krijgen hun eigen potje. Na een paar weken kunnen ze naar buiten, mits het niet meer vriest. Begin dus niet te vroeg met zaaien, tenzij je binnen genoeg ruimte en licht hebt.

Kies zaden van biologische kwaliteit. Die zijn niet behandeld met chemicaliën en geven vaak sterkere planten. Kijk op de verpakking welke periode ideaal is om te zaaien, en houd je daaraan.

Bemesten en water geven.

Zonder voeding geen oogst. Gebruik daarom potgrond met toegevoegde meststoffen, of voeg zelf compost of organische mest toe. Voor potten zijn vloeibare meststoffen handig: je giet ze mee met het water. Bemest eens per twee weken bij kruiden, en wekelijks bij vruchtgroenten zoals tomaten en paprika’s.

Water geven doe je liefst ’s ochtends vroeg of later op de avond, zodat het niet meteen verdampt. Gebruik een gieter met een fijne broes en geef liever één keer per dag veel, dan drie keer per dag een beetje. Zo worden de wortels sterk en gaan ze dieper op zoek naar water.

Vergeet niet de potten af en toe te draaien als ze tegen een muur staan. Zo groeien de planten recht omhoog.

Plukken en gebruiken.

Het leukste moment van zelf kweken is natuurlijk het oogsten. Kruiden kun je knippen zodra ze groot genoeg zijn. Blijf oogsten, dan blijven ze nieuwe scheuten maken. Sla snijd je blad voor blad af. Tomaten en paprika’s pluk je zodra ze kleur bekennen.

Wilhelmus gebruikt zijn oogst meteen in de keuken. Een handje basilicum in de pastasaus, verse munt in de thee, en tomaten op de boterham. Wat hij niet direct gebruikt, vriest hij in of droogt hij.

Zelf groenten, kruiden en fruit kweken is dus helemaal niet ingewikkeld. Je hebt geen hectare grond nodig, geen kweekkas, geen tuinman. Alleen een paar potten, wat grond, zonlicht en liefde voor eten. En zoals Wilhelmus het zegt: “Wat je zelf kweekt, smaakt altijd naar meer.”

Vijf voorbeelden om mee te beginnen.

1. Een balkonbak met pluksla, radijsjes en lente-uitjes

2. Een kruidenrekje met basilicum, peterselie en oregano

3. Een grote pot met een tomatenplant en basilicum

4. Hangpotten met aardbeien op het balkon

5. Een vensterbank met munt, dille en koriander

Wie eenmaal begint, raakt snel verslingerd aan het zelf kweken. Want niets is fijner dan eten van eigen balkon of vensterbank, waar je met je eigen handen voor hebt gezorgd. Voor tips kun je onder andere kijken op https://www.groententuintje.nl.

Kweek jij soms je eigen groenten of kruiden?